LUẬN GIẢI SỰ PHÁT TRIỂN NGHĨA CỦA ĐỘNG TỪ

Tóm tắt

Động từ chạy thể hiện một trong những động tác vận động cơ bản, phổ biến nhất của động vật nói chung, và con người nói riêng. Trải qua hàng ngàn năm sử dụng và phát triển, ngữ nghĩa của động từ chạy đã mở rộng ra rất nhiều. Khảo sát sâu ngữ nghĩa của động từ chạy và các động từ chuyển động khác theo đường hướng Ngôn ngữ học tri nhận hứa hẹn sẽ đem lại những hiểu biết mới về mối liên hệ giữa nhận thức, văn hoá, tư duy và ngôn ngữ. Việc khảo sát ngữ nghĩa của động từ chạy trong bài viết này cơ bản dựa vào Từ điển tiếng Việt (2015), đồng thời xem xét các trường hợp xuất hiện của động từ chạy trong các văn bản khác nhau, từ tác phẩm văn học đến báo chí truyền thông. Việc phân tích nghĩa và quá trình phát triển nghĩa của chạy áp dụng phương pháp phân tích nghĩa tố trong ngôn ngữ học truyền thống, kết hợp với những khái niệm cơ bản của Ngôn ngữ học tri nhận như cách thức diễn giải nhận thức, sự nổi bật, cận cảnh, hậu cảnh, tương quan trải nghiệm và tương đồng tri giác. Kết quả phân tích cho thấy trong quá trình phát triển nghĩa, có những nghĩa tố của chạy đã biến đổi, hoặc mất đi, nhưng cũng có nghĩa tố mới xuất hiện do nhiều yếu tố khác nhau trong quá trình nhận thức của con người. Các tham thể tham gia vào cấu trúc nghĩa của câu đảm nhận các vai nghĩa đa dạng, và ngữ nghĩa của động từ chạy cũng bị quy định, hoặc bị chi phối bởi đặc trưng, thuộc tính của những tham thể đó.